Medioambiente y comunicación: aportes de la educación ambiental en una comunidad indígena de Tabasco, México
DOI:
https://doi.org/10.37467/revgestion.v4i2.815Resumo
La comunicación es un fenómeno social en constante dinamismo sujeta a los cambios de pensamientos, con efectos que la misma dinámica del proceso provoca en los individuos o grupos. Los supuestos concernientes a problemas socio-ambientales logran estudiarse bajo un enfoque educativo y de comunicación, al partir de conocimientos adquiridos. Nuestro estudio está referido a la comunidad indígena chontal, ubicada en Olcuatitán, Nacajuaca, en el estado de Tabasco. Se aplicó un Modelo General de Educa-ción para el Desarrollo Humano Sustentable, cuyos resultados se comunicaron como parte de un proyecto con la finalidad de formar a los grupos para que sean capaces de proponer posibles soluciones a su problemática socio-ambiental. Revertir los conoci-mientos sistematizados de los saberes ambientales y otros tópicos en la comunidad chontal posibilitó diseñar diversos proyectos educativos, culturales y de sustentabilidad. La comunicación con medios masivos, específicamente mediante programas radiofóni-cos, implicó facilitar y divulgar las acciones concernientes a conservar el entorno por la sociedad. El uso de un medio como la radio, nos permitió difundir nuestra filosofía, las acciones diversas de gestión y de protección ambiental, entre otras, por medio de cápsulas y entrevistas; mientras que en otros medios comunicamos resultados y reflexiones hacia la ciudadanía para el buen uso de los servicios ambientales. Además, llevamos a cabo exposiciones itinerantes en escuelas primarias e interculturales, congresos acadé-micos, conferencias, publicaciones y socializaciones en redes a través del internet.Referências
Arizpe, L., Paz, F. y Velásquez, M. (1993). Cultura y Cambio Global: percepciones sociales de la deforestación en la selva lacandona . México: Ed. Porrúa.
Barkin, D. (1998). Riqueza, pobreza y desarrollo sustentable . México, D.F.: Ed. Jus, Centro de ecología y desarrollo.
Calvo S., y Gutiérrez, J. (2007). El espejismo de la educación ambiental . Madrid: Ed. Morata.
Carabaza, J. (2007). El papel de la prensa en la construcción de las representaciones sobre la problemática ambiental en los habitantes de Saltillo, Coahuila. Convergencia. Revista de Ciencias Sociales, 14 (43), pp. 39-71.
Carabaza J. y Lozano, J.C. (2009). Comunicación y Medio Ambiente. Reflexiones, análisis y propuestas . Monterrey: Instituto Tecnológico y de Estudios Superiores de Monterrey.
Caride, J. A y Meira, P.A. (2001). Educación ambiental y desarrollo humano . Barcelona: Editorial Ariel.
Chapín, M. (1988). El encanto seductor de los modelos. Agricultura en las chinampas de México. Desarrollo de Base, 12 (1), pp. 8-17.
CMAD (1987). Nuestro futuro común . Madrid, Alianza Editorial.
Escobar, A. (1997). Whose knowledge, whose nature? Biodiversity conservation and social movements political ecology . Trabajo preparado para el foro del Ajusto. El colegio de Michoacan/PNUMA.
Fonseca Yerena, M. S. (2005). Comunicación oral y fundamentos y práctica estratégica. México: Editorial Pearson Educación.
González, G. E. (1995). El desarrollo sustentable: una alternativa de política institucional. México, D.F.: SEMARNAP.
Leff, E. (1986). Ecología y capital hacia una perspectiva ambiental del desarrollo. México: Universidad Nacional Autónoma de México.
— (1998). Saber ambiental: Sustentabilidad, racionalidad, complejidad, poder . México, D.F.: Siglo veintiuno editores y PNUMA.
López-Hernández. E.S. (2003). Educación ambiental para el desarrollo sustentable de comunidades saludables indígenas. Horizonte Sanitario, 2 (2), pp. 79-85.
López-Hernández, E. S. y Rodríguez Luna, A.R. (2002). Programa Jalpa, Limpio y Verde. Políticas públicas y Educación Ambiental para comunidades saludables. Horizonte sanitario, 1 (3), pp. 26-37.
López-Hernández, E. S., Bravo, M.T. y González, E. (2005). La profesionalización de los educadores ambientales hacia el desarrollo humano sustentable. México: UJAT-ANUIES. Colección Biblioteca de la Educación Superior.
López-Hernández, E. S., López, C.D. y Rodríguez, A.R. (2007). Intervenciones en educación ambiental con niños y niñas: Los Pijijes Comalcalco, Tabasco. Horizonte Sanitario, 6 (2), pp. 26-36.
López-Ricalde, C.D. y López-Hernández, E.S. (2004). Desarrollo Humano Sustentable y su relación con la Biodiversidad. Kuxulkab, X (19), pp. 15-19.
Ocampo, J.A. (2001). Equidad y solidaridad: objetivos esquivos del desarrollo Latinoamericano. Discurso en la reunión anual del Club de Roma.
ONU (1992). Declaración de Rio sobre medio ambiente y el desarrollo. http://www.un.org/spanish/esa/sustdev/agenda21/riodeclaration.htm
— (1992). Cumbre de la tierra, Programa 21. http://www.un.org/spanish/esa/sustdev/agenda21/agenda21sptoc.htm
PNUMA (2005). Comunicando la sustentabilidad: Cómo producir campañas públicas efectivas. Reino Unido: PNUMA.
Reyes R., J. y Mayo, E. (2000). Educación Ambiental: Confrontando la realidad. Calidad de vida, medio ambiente y educación en el medio rural, pp. 43-60.
Rivera de la Fuente, V.A. (2007). Medio ambiente y comunicación: aporte de las relaciones públicas en el desarrollo comunitario . Sostenibilidad y gestión ambiental. Disponible en: http://www.gestiopolis.com/canales8/ger/aporte-de-las-relaciones-publicas-al-desarrollocomunitario-y-a-la-sostenibilidad-ambiental.htm
Toledo, V.M. (1995). Campesinidad, agroindustrialidad, sostenibilidad: Los fundamentos históricos de desarrollo rural. Revista de geografía agrícola , pp 9-26.
— (1997). Modernidad y ecología: la nueva crisis planetaria. En: López G. Sociedad y Medio ambiente en México. En G. López Castro, Sociedad y medio ambiente en México (pp. 19-42). México D.F.: El colegio de Michoacán.
Urquídi, V. (1997). México en la globalización: condiciones de un desarrollo sustentable y equitativo . México, D.F.: Fondo de cultura económica.
Downloads
Publicado
Como Citar
Edição
Seção
Licença
Os autores/as que publicam nesta revista concordam com os seguintes termos:
- Os autores/as terão os direitos morais do trabalho e cederão para a revista os direitos comerciais. O autor só poderá submeter para o seu site pessoal ou repositório institucional da sua universidade ou centro de pesquisa a versão do autor (direito moral do autor), mas não a versão do editor (copyright, direito comercial da editora). Veja uma explicação dos conceitos versão do autor e versão do editor aqui.
- Dois anos após a sua publicação, a versão do editor estará em acesso aberto no site da editora, mas a revista manterá o copyright da obra. Isso significa que a versão do editor será acessível, para todos e para sempre, no site da editora, mas não poderá ser publicada em nenhum outro site. Qualquer pessoa que queira ler ou baixar a versão do editor deverá visitar o site da revista. Se quiser referir-se à versão do autor em sua página web pessoal ou no repositório institucional ou temático, você poderá colocar um link para a versão de editor hospedada no nosso site.
- No caso dos autores desejarem obter a versão do editor (VdE), a fim de fazer circular a obra livremente na Internet (subir a VdE para o seu site pessoal ou repositório institucional, por exemplo) poderão fazê-lo sob a condição de pagar uma taxa de 85€. Neste caso, a editora cederá aos autores os direitos sobre a VdE de forma definitiva e asignará uma licença aberta Creative Commons (CC) ao trabalho que permitirá seu livre fluxo on-line de forma que ninguém poderá apropriar-se dela. Os autores podem escolher o tipo de licença CC que preferirem, mas devem estar cientes da importancia da decisão. Lembre-se que estamos a disposição para oferecer aconselhamento gratuito e ajudá-lo a escolher com segurança a opção que melhor se adapte ao seu caso particular.